Dr. Kandemir Berova
Ulusal Sağlık Planlamasında Öncelikli 25 Hedef
Uzunca bir zamandır Kuzey Kıbrıs’ta sağlık sistemi tartışılmaktadır. Ülkede her alanda reform gerekmektedir. Eğer bir ülke için en önemli husus sağlıklı bir topluma sahip olması ise sağlık reformunun öncelikle planlanarak yürürlüğe konması gerekir. Hekimler olarak sağlık sistemi üzerinde düşünce üretip çeşitli vesilelerle bunları meslektaşlarla ve çeşitli toplum kesimleriyle paylaştık . Hekimler ve toplum kesimleri tarafından tartışılan birçok konu zihinlermizde olgunlaşmıştır. Ancak devletin bu düşünceler manzumesini bir ulusal sağlık planlaması şeklinde bir sağlık politikası haline getirememesi büyük bir talihsizliktir. Aşağıda Kuzey Kıbrıs’ta önerdiğimiz öncelikli 25 hedef ve yapılması gerekenler özetlenmiştir. Yorumlarnız ve katkılarnız memnuniyetle kabul edilir.
Kuzey Kıbrıs’ta Ulusal Sağlık Planlamasında Öncelikli 25 Hedef :
1. Sosyal Sağlık Hizmetleri
Sağlık hizmetleri bir bütün olmakla birlikte başlıca beş guruba ayrılmaktadır. Bunlar: a. Koruyucu b. Tedavi Edici c. Rehabilitasyon d. Laboratuar ve Tanısal Radyoloji e. Eczacılık.
Bütün bu gurupların koordineli bir şekilde çalıştırılmasıyla halka sosyal sağlık hizmetleri sunulacaktır.
2. Genel Sağlık Sigortası Fonu
Sosyal güvenlik şemsiyesinin tüm halkı kapsaması adına Genel Sağlık Sigortası Fonu oluşturulacaktır. Sosyal emeklilik fonunun ile sağlık sigortası fonunun birbirinden ayrıştırılması için yasal düzenlemeye gidilecektir. Özel sağlık sigortaları için de yasal zeminin uygun hale getirilmesi sağlanacaktır. İşyeri ve mesleki kazalar genel sağlık sigortası içerisinde ayrı bir şekilde değerlendirilecektir.
3. Temel Sağlık Hizmetleri
Devlet herkesin temel sağlık hizmetlerini, gerekirse serbest çalışan hekimlerle işbirliği yaparak yerine getirmesi sağlanacaktır.
4. Koruyucu Hekimlik
Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması ve devlet politikası haline getirilmesi sağlanacaktır. Kamuya ait sağlık ocakları sadece koruyucu hekimlik hizmetleri verecektir.
5. Halk ve Çevre Sağlığı
Çevre kirliliği, trafik kazaları, iş kazaları, ihmaller nedeni ile meydana gelen ölümler ve özürlülüğün engellenmesi için tedbirler alınacaktır. Gıda güvenliği için donanımlı bir laboratuar kurulacaktır. Zirai ilaçlar kontrol altına alınacaktır.
6. İşyeri Hekimliği
İş yeri Hekimliği sisteminin vakit geçirilmeden oluşturulması sağlanacaktır. İşçilerin ilk yardım eğitimi alabileceği merkezi bir birim oluşturulacaktır
7. Çağdaş İlk Basamak Hekimliği
Aile hekimliği dahil her branşta serbest çalışan hekimin muayenehanesi, fizik koşulları ve uygulama standartları Sağlık Bakanlığı’nca belirlenmek üzere ve Genel Sağlık Sigortası kapsamında ( sigorta hekimliği ) ilk basamak sağlık hizmeti vermesi sağlanacaktır. Bu muayenehanelerin kurulması için devlet ucuz krediler verecektir. Ülkenin bölgesel nüfus oranları göz önüne alınarak muayenehanelerin hangi branşlarda ve ne sayıda açılabileceği belirlenmelidir. Bu şekilde ülke sathına yaygın ve adaletli sosyal sağlık hizmetinin ulaştırılması teşvik edilmelidir. Birinci basmak sağlık hizmetleri nöbet sistemi getirilerek hafta sonu ve tatil günlerinde de verilmeli, bu şekilde halkımızın hastane acil servislerine başvuruları süzgeçten geçirilmelidir. Böylece birinci basamak hekimlik hizmetleri güvenli ve kaliteli olarak halka sunulacaktır. Bu da ancak sigorta hekimliği ile başarılabilir. Ülke sathında muayenehanelerin – kliniklerin birinci basamak sağlık hizmetlerini vermesi kamuda istihdamı da azaltacaktır.
8. İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri
Gerekli koşulları sağlayan özel hastaneler ikinci basamak sağlık kuruluşu olarak hizmet verecek, sigortaya bağlı hekimlerin yasayla belirlenecek kıstaslar çerçevesinde özel hastanelerden faydalanabilmeleri sağlanacaktır. Yasa ile kurulan özel hastanelerin ne koşullarda sigortadan faydalanabilecekleri kurum tarafından planlanacaktır.
9. Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri
Merkezlerde daha iyi donatılmış 3. basamak modüler tarz kamu hastaneleri yapılması / veya mevcut olanların uluslararası standarda ulaştırılması sağlanacaktır. Üçüncü basamak kamu sağlık kuruluşları sadece acil servis ve yatılı hasta tedavileri için kullanılmalıdır. Sevk zinciri ile gelen hastalar gerekli olduğu halde yatılı tedavi edilmeli, taburcu edilen hastaların birinci basamak hekimleri tarafından sahiplenmeleri ve tedavilerinin devamı sağlanmalıdır. Dokümantasyona azami ehemmiyet verilmelidir.
10. Sevk Zinciri
Sevk zinciri sağlıklı hale getirilecektir. Elektronik ortamda görüş alışverişi imkanı dahil sağlık kuruluşları arasında bilgisayar iletişim sisteminin hızla kurulması sağlanacaktır. 3. Basamak hastanelerdeki anlamsız yığılmalar önlenecektir. Tanısal işlemler ve konsültasyon için amaca yönelik sevkler mümkün kılınacaktır.
11. Acil Ambulans Merkezi
Kamuya ve özel sektöre ait mobil ( ambulans ) sağlık hizmetleri standartlaştırılarak koordineli olarak kullanılmalıdır. Bu açıdan Sağlık Bakanlığı kontrolünde acil ambulans merkezi kurulmalıdır. Ambulanslarda özel eğitim almış hekim ve hemşireler görev yapmalıdır. Eğitim için merkezde kapsamlı eğitim ve sertifika programı yapabilecek bir birim oluşturulacak, ambulanslarda görev yapacak hekim, hemşire ve personelin eğitimi sağlanacaktır. Acil müdahalelerde standardizasyon sağlayacak tedavi protokolleri uygulanacaktır. Tüm acil servisler tek bir merkezi çağrı merkezinden yönlendirilecektir.
12. Hemşire Hizmetleri – Yardımcı Ara Sağlık Personeli
Kamu ve özel hastanelerde çalışacak hemşirelerin yetiştirilmesi, çalışma koşullarının denetlenmesi devletin sorumluluğunda olmalıdır. Birinci basamak hekimlik hizmetlerinin yürütüldüğü sağlık kuruluşlarında hekimlere yardımcı olacak yardımcı ara sağlık personeli yetiştirilmesi sigortaya bağlı hekimler yanında iki yıllık eğitim ve pratik çalışma olanağı sağlanarak gerçekleştirilmelidir.
13. Sağlıkta Stratejik Planlama Birimi
Sağlık Bakanlığı’nın sadece organizasyon, koordinasyon, yol gösterici, denetleyici, takip edici, politika üretici bir rol üstlenmesi gerekir. Sağlık Bakanlığı bünyesinde stratejik planlama birimi oluşturularak orta ve uzun vadeli sağlık politikaları oluşturulacaktır.
14. Sağlıkta Koordinasyon Birimi
Nitelikli bir toplum için etkin ve kaliteli sağlık hizmeti gereklidir. Bu amaçla Kuzey Kıbrıs’ta muayenehaneler, klinikler, özel hastaneler, 3. Basamak kamu hastaneleri bunlar dışında halen gelişme aşamasında olan fakülte hastanesi, yani sağlık sistemini oluşturan tüm öğeler bir ahenk içinde çalışmalıdırlar. Koordinasyondan Sağlık Bakanlığı sorumludur.
15. Sağlık Çalışanlarının Özlük Hakları
Sağlık çalışanlarının özlük haklarının yeniden düzenlenmesi, uluslararası standartlara uygun hale getirilmesi sağlanacaktır.
16. Afetlerde Sağlık Organizasyonu
Afetlerde Sağlık Organizasyonu kurulması; Arama – kurtarma ekiplerinin görev ve eğitimlerinin düzenlenmesi sağlanacaktır.
17. Hasta ve Hekim Hakları
Hasta ve hekim haklarının korunması adına hukuki düzenlemeler yapılacaktır. Malpraktis ve mesleki sorumluluk sigortası için yasal zeminin hazırlanacaktır.
18. Sağlıkta Merkezi Bilgi İşlem Merkezi
Sağlık sektöründe dokümantasyon ve finansmanda bilgi işlem merkezli tek kontrol sistemine geçiş sağlanacaktır. Her vatandaşa / sigortalıya bir sağlık numarası verilecektir.
19. Medyada Sağlık
Medyadaki sağlık haberlerinin ve reklamın kontrol edilmesi adına hukuki düzenlemeler yapılması sağlanacaktır.
20. Sağlıkta Meslek Örgütleri ile Eşgüdüm
Sağlık alanında hizmet veren sivil toplum örgütleri ile eşgüdüm sağlanacak düzenlemeler yapılacaktır.
21. Eczacılık Hizmetleri
Kamuda eczacılık hizmetleri sadece yatılı hastalar için verilmelidir. Ayaktan tedavi edilecekler için ve birinci basamak sağlık kuruluşlarında reçetelendirilen ilaçlar serbest eczanelerden sağlanmalıdır. Bu şekilde eczanelerden reçetesiz ilaç satılması kesinlikle önlenmelidir. En kısa sürede elektronik reçete için alt yapı çalışmaları başlatılmalıdır.
22. Hasta Güvenliği
Güvenli sağlık hizmetinin verileceği ortamı hazırlamak Sağlık Bakanlığı’nın sorumluluğudur. Hasta güvenliğini yazılı stratejik öncelik olarak belirlemek, sağlık kuruluşlarındaki bilgi düzeyini yükseltmek, güvenlik bildirim sistemi kurmak, bildirimi teşvik eden ve bunlardan öğrenen bir ortam oluşturmak, sadece hasta güvenliği ile ilgilenecek bir birim oluşturmak gerekmektedir.
23. Ev İçi Sağlık Hizmeti
Yaşlılara, özürlülere, hastane tedavisi sonrası evde takip edilen hastalara uzun dönem iyi bakım veren ev içi hizmet veren yapılanmalar oluşturulacaktır. Toplum yaşamında ve sağlık sisteminde yaşlılara yönelik düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla geriatri merkezleri açılacaktır.
24. Sağlıkta İnsan Kaynakları
Sağlıkta insan kaynaklarının çeşitliliği ve sayısı bilimsel kriterlere göre stratejik planlama birimi tarafından tespit edilecek, ülkedeki sağlıkla ilgili eğitim veren kurumlar buna göre düzenlenecektir. Ülkede hizmet veren 3. Basamak sağlık kurumları sağlıkla ilgili eğitime entegre edilecektir. Sağlıkta hizmet içi eğitim için meslek odaları ile kooperasyon halinde sürekli eğitim sertifikalandırma programları uygulanacaktır. Eğitimde temel, birinci ve ikinci basamak sağlık kuruluşları da kısmen katkı koyacaktır.
25. İstatistiki Verilerin Toplanması
Sağlıktaki istatistiki verilerin tek merkezi birimde toplanması sağlanacaktır.
